TeKaMoLo — Lý thuyết
- Wann ist es passiert?: Khi nào nó xảy ra?- TEMPORAL – TE – thời gian
- Warum ist es passiert?: Tại sao nó xảy ra?- KAUSAL – KA – nguyên nhân
- Wie ist es passiert?: Nó xảy ra thế nào?- MODAL – MO – tính chất
- Wo ist es passiert?: Nó xảy ra ở đâu?- LOKAL – LO – nơi chốn
Tầm quan trọng của thứ tự các thành phần trong cấu trúc câu hoàn toàn không thể phủ nhận. Và để làm được điều đó, bạn phải hiểu thật rõ về nó. Mặt khác, nó sẽ cho phép bạn phát triển các câu của mình, thay vì chỉ lặp lại các câu căn bản mọi lúc mọi nơi. Và khi bạn biết cách sắp xếp chúng, bạn sẽ biết rằng mình cần nhấn mạnh ở đâu (khi cần phát biểu ý kiến, thuyết trình…) và nói có nhịp điệu hơn.
Đương nhiên là khi có được điều đó, bạn sẽ tự tin hơn khi nói.
Khi bạn muốn giải thích cái gì đó đã được hoàn thành thì thứ tự này là tiêu chuẩn. Ngoại lệ vẫn xuất hiện, và phần lớn phụ thuộc vào ý định của riêng bạn.
Đầu tiên là một vài ví dụ:
TeKaMoLo — thực tế
SO SÁNH VỚI NGÔN NGỮ LA-TINH (CÙNG NGUỒN GỐC) VÀ THỊNH HÀNH NHẤT TRÊN THẾ GIỚI – TIẾNG ANH, VÍ DỤ MỘT CÂU NHƯ SAU:
“JOSH SPOKE VERY LOUDLY AT THE KITCHEN TABLE YESTERDAY OUT OF CONSIDERATION FOR HIS GRANDMOTHER.”
Đây là một câu có đầy đủ TeKaMoLo theo chuẩn tiếng Anh, nhưng lại hoàn toàn không đúng theo tiếng Đức.
1. Temporal (when) – Thời gian (khi nào) — yesterday
2. Kausal (why) – Lý do (tại sao) — out of consideration for his grandmother
3. Modal (how) – Tính chất (thế nào)— very loudly
4. Lokal (where) – Vị trí (ở đâu) — at the kitchen table
Và để chuẩn hóa theo tiếng Đức thì ta có câu:
Josh hat gestern aus Rücksicht auf seine Oma sehr laut am Küchentisch gesprochen.
1, 2, 3, 4.
Te-Ka-Mo-Lo.
Và nếu áp dụng trình tự này vào trong câu tiếng Anh, câu văn sẽ trở nên lạo xạo khó đọc, khó nói và không hề logic :
“Josh spoke yesterday out of consideration for his grandmother very loudly at the kitchen table”
Một ví dụ nho nhỏ nữa
Nhưng đối với một người nói tiếng Đức ở trình độ trung cấp, việc phát triển kỹ năng giao tiếp của bạn đòi hỏi một sự thay đổi tư duy trong suy nghĩ. Thay vì hình thành câu trong đầu bạn bằng tiếng mẹ đẻ trước, hãy đặt câu luôn (trực tiếp) bằng tiếng Đức. Cách này sẽ giúp bạn tránh bối rối vì sự khác biệt của 2 cấu trúc mà chỉ tập trung vào tiếng Đức mà thôi.
Tốn kha khá thời gian để có thể làm được điều đó, nhưng nó hoàn toàn đáng giá.
TeKaMoLo — Ngoại lệ
Việc sử dụng TeKaMoLo theo thứ tự trong câu chủ yếu được thực hiện bởi sự nhấn mạnh đặc biệt.
Nếu ta trở lại cùng ví dụ trên – với Josh và người bà bị lãng tai của anh ấy – sẽ rất khó để xác định điều quan trọng trong câu – điều được nhấn mạnh.
Và để nhấn mạnh, chúng ta đưa một trong số trạng từ muốn nhấn mạnh và đưa lên phía đầu câu. Điều đó làm thay đổi vị trí các trạng từ nhưng không hề hỗn loạn đâu nhé. Chúng ta sẽ có Ka – TeMoLo: Te vẫn đứng trước Mo và Mo vẫn đứng trước Lo như “quy tắc vàng”. Tất nhiên là đừng quên đặt ĐỘNG TỪ ở vị trí số 2 nữa:
Aus Rücksicht auf seine Oma hat Josh gestern sehr laut am Küchentisch gesprochen.
Vẫn rất đúng mà lại có thể nhấn nhá theo ý của bạn !
Cùng xem một vài ví dụ “thú vị” khác nữa nào:
-
WIR KÖNNEN MORGEN MIT DEM AUTO NACH BERLIN FAHREN.
-
MORGEN KÖNNEN WIR MIT DEM AUTO NACH BERLIN FAHREN.
-
MIT DEM AUTO KÖNNEN WIR MORGEN NACH BERLIN FAHREN.
“Chúng ta có thể lái xe đến Berlin ngày mai”
Temporal, Modal và Lokal đều đúng vị trí. Mỗi câu lại biểu đạt sự nhấn mạnh riêng. Điều quan trọng phụ thuộc vào hoàn cảnh. Ví dụ bạn được hỏi khi bạn đi đâu đó , sẽ là bình thường khi bạn nghĩ ngay đến 1 địa chỉ trong đầu để trả lời câu hỏi.
-
IHR KÖNNT UNS DONNERSTAG AUF DEM WEG ZUM BIERGARTEN ABHOLEN.
-
AUF DEM WEG ZUM BIERGARTEN KÖNNT IHR UNS DONNERSTAG ABHOLEN.
“Thứ năm, bạn có thể đón chúng tôi trên đường tới vườn bia.”
Hãy cẩn thận! ở đây chỉ có 2/4 trạng ngữ thôi: Temporal và Modal. Zum Biergarten không phải là 1 trạng ngữ vị trí mà chỉ là một phần của cụm trạng ngữ vị trí auf dem Weg và chúng không thể tách nhau ra. Đó là một phần của thông tin và diễn tả hành động đó được thực hiện .
„EIN DREISTER KELLNER HAT UNS GESTERN IN DER PIZZERIA DIE RECHNUNG GEBRACHT, BEVOR WIR MIT DEM ESSEN FERTIG WAREN“
“Một người phục vụ thô lỗ đã đưa chúng tôi hóa đơn trước khi chúng tôi ăn xong tại tiệm Pizza hôm qua.”
Ở đây chúng ta thấy có 2 trạng ngữ thời gian: gestern và bevor wir mit dem Essen fertig waren.
Vậy tại sao động từ ở lại đứng ở cuối?
Bởi vì đó là câu phụ , bắt đầu bằng liên từ bevor.
JOSH HAT GESTERN SEHR LAUT AM KÜCHENTISCH GESPROCHEN, WEIL SEINE OMA FAST TAUB IST.
“Josh nói khá to ở bàn bếp hôm qua, vì bà của anh ấy bị lãng tai”
Weil có nghĩa là vì. VÌ là từ khá liên quan đến “lý do”, nhưng nó liên quan đến một câu phụ, nên không thể nào có chỗ trong cấu trúc TeKaMoLo của chúng ta.
Không thể nào nói như sau:
Josh hat gestern, weil seine Oma fast taub ist, sehr laut am Küchentisch gesprochen.
Đó là quy tắc TeKaMoLo – quy tắc gần như là “dễ” nhất khi học tiếng Đức. Cứ luyện tập đi và bạn sẽ sớm làm lóe mắt mọi người khi kết hợp nhuần nhuyễn những cụm trạng ngữ và nói có vần có điệu!
©Khánh Linh- HOCTIENGDUC.DE